Səhnədə heç kim yoxdur
Rahid Ulusel
02 Mart 2022 / 11:03
Rahid Ulusel
Düşüncə əsilzadəliyi
XXI əsrin aforizmləri
Zaman tarix üçün – xronika, fəlsəfə üçün – taledir.
***
Ağac – calağından, fikir – çarpazından tutaşır.
***
İdeya – şamı yandıran kibrit çöpü.
***
Fikir qədər yaşamır heç bir canlı orqanizm.
***
Təfəkkür çox geniş fəzada nəfəs almalıdır.
***
Dəmir məntiq. O hansı temperaturda əriyir?
***
Bütün səhvlərdən təmizlənmiş məntiqi mumiyalamaqdan başqa çarə yox.
***
Mahiyyətlə təzahür eyni olsaydı, fəlsəfəyə ehtiyac qalmazdı.
***
Aforizmin müəllifi – özüdür: o yetişir və dərilir.
***
Təsadüf və zərurət bir-birinə qarışanda mahiyyəti olmayan hadisə baş verir.
***
Fikrimi dəyişirəm. Lakin bu o demək deyil ki, mən mövqeyimi dəyişirəm.
***
İntuisiya yeganə silahdır ki, ağlın əlində daha kəsərli olur.
***
İki ifratın tən ortası yetərincə sürüşkəndir.
***
Monoloqu kəsirsən, olur dialoq.
***
Beyin ekologiyası: seldən sunamiyə çevrilən informasiyadan qorunun!
***
Heç dil də öz qrammatikasına sığmır...
***
İşlətmədiyimiz sözlər dilimizdən küsür.
***
Polemika – özünə haqq qazandırmaq yox, həqiqəti aydınlaşdırmaq sənəti.
***
Fəlsəfə daşları: onları elə qalaqlanmış halda saxlayaq, yoxsa binasını tikək?!
***
“Hər kəsin öz həqiqəti” – deməli, burada ikisindən biri yoxdur: ya insan, ya həqiqət.
***
Ritorika alınmayanda, sualla nida arasında qalırsan.
***
Saflıq və mütəfəkkirlik – dahiliyin qaynağı.
***
Düşüncə və davranış arasında ən möhkəm, ən etibarlı ideya körpüsünü aforizm çəkir.
***
Nəinki Himalay-ideya, heç vadi-üslub da yalın xalqın yastılığında görünmür.
***
Getdikcə adamlar avam olmamağın daha yararlı vasitələrini qazanır, əvəzində ağıllı və müdrik olmağın minilliklər ərzində əldə edilmiş vasitələrini itirirlər.
***
İdeya qurtaranda fikir boşluqlarına, süxur aralıqlarına izah palçığı, şərh lehməsi dolur.
***
Dünyanı təəssüblə izah edən fəlsəfəni həmişə hansısa ideologiyanın xurcununda görürük.
***
Cənnət darvazaları yenidən üzümüzə açılacaq! – Axı, biz idrak ağacından imtina edirik!
***
Olanı sübut eləmək bəzən yalanı sübut etməkdən çətin olur...
***
İntuisiya, əsasən, rədd ediləndə doğru çıxır.
***
Həqiqətin sağlığına zəhər badəsini ilk dəfə Sokrat qaldırdı: içdi ki, insanlıq həqiqətin acı tamına öyrəşsin.
***
Aristoteldən aldığı dərslərdən Makedoniyalı İsgəndərin əxz etdiyi əsas ideya – “təbiətən azad” ellinlərin “təbiətən qul” barbarlardan üstünlüyü – onun işğalçılığına fatehlik bəraəti verir.
***
Lao-tszıya qulaq assaydı, indikindən kəmiyyətcə on dəfə az, keyfiyyətcə yüz dəfə artıq olardı Çin.
***
Daos filosofu Çjuan-tszı: “Kainat bizimlə birlikdə doğulub”. – Bəli, biz uşaqlıqdan bir yerdə böyümüş, bir yerdə oynamışıq. İndi ən yaxşı oyuncaqlarımız teleskoplar, kosmik aparatlardır.
***
Meditasiya: Təkin Varlığı, Varlığın Təki duyub-dərk etmək məqamı, gerçək Vəhdət!
***
Yoqa – insanın Budda potensiyasını hərəkət etdirən daxili kosmik güc.
***
Toxum – cücərmək üçün torpaq, ideya – yetişmək üçün dərinlik axtarır. Ona görə müdrik öz hücrəsinə – tənhalığa çəkilir.
***
Mövqe: “Dünya mənim maraqlarımı əks etdirmir. Ancaq mən onu qəbul edirəm”.
***
Freydin dayandığı yolayrıcında görmədiyi qütb – insan poeziyası.
***
Tikanını iynəsinə çevirə bilməyən mədəniyyət nizəsinə taxılır.
***
Siz Nyutonu qəbul etməyə bilərsiniz, onun cazibə qanununu isə yox.
***
Fəlsəfə: bəzən onun səsi – fateh ola biləcək körpə ideyaların dəfn olunduğu qəbiristanlıqdan, ya da bic ideyaların taxta çıxdığı səltənətdən gəlir.
***
Əvvəllər insan informasiyanı loxmalayıb yeyirdi, indi informasiya insanı sıyıdıb yeyir.
***
Astroloqlar və futuroloqlar: onlar çox zaman meyvələrini bir-birinin bağından dərirlər.
***
Varlığı duyğularımızla oxuyaq: elmin nailiyyətləri bizim instinktlərimizi korşaltmaq yox, cilalamaq üçündür.
***
İlahi qüdrətin kamilliyinə bax ki, özünün kamil olmadığını və kamilliyə çatmağın zərurət olduğunu dərk edən varlıq yaradıb.
***
Yaradıcı insan: o, potensialından iki addım öndə, fantaziyasından bir addım geridə irəliləyir.
***
Klassiklər – bizim ən qabaqcıl müasirlərimiz.
***
Ustadın yarımçıq cümləsi də tam fikrin ifadəsidir.
***
Sözün dilini bilirsinizmi?!
***
Parlaq məntiq gözəl mətnin düzən landşaftının dağları tək ucalır.
***
Həyatı – ideyası və yaradıcılığının məhsulu olan çox az adam var.
***
Böyük ədəbiyyatın əsas sirri: o, həyatı tarixə, tarixi həyata, onların ikisini də birlikdə İnsanlığın Salnaməsinə çevirə bilir.
***
Ədəbiyyat qaçıb içində gizlənmiş adamı oradan üryan dartıb çıxarır və özünə təqdim edir: “Bu – Sənsən!”
***
Şair – substansiya ilə nəfəs alan insan.
***
İdeyanın gücü ondadır ki, inkişaf etdikcə nüvəsi bərkiyir.
***
Dahilərin bəziləri uzun ömrünə səpələnib, bəziləri qısa ömrünə təpələnib.
***
Natiqin məharəti ondadır ki, arqumentlərini həm desant, həm ağır artilleriya, həm də piyadaların əlbəyaxa döyüşlərində hərəkət etdirə bilir.
***
Roman-aforizm: müdrik həyatın özü.
***
İdeyalar bəzən ona görə dərinə ötürülür ki, onların oradan çıxarılmasından da həzz alınsın.
***
Yumor böyüyüb satira olmasa, cırtdan qalacaq.
***
Onda şairə məxsus bütün qəribəliklər vardı: şairlikdən başqa.
***
Bəziləri hətta yaxşı yaradılmış əsərləri ona görə bəyənmirlər ki, özlərinin daha yüksək zövqə malik olduqlarını nümayiş etdirsinlər.
***
Professionallığın yırtıqları arasından istedadsızlıq aydınca görünür.
***
Mən səni tənqid eləyirəm, yəni bir az soyuduram ki, yazıqsan – çürüməyəsən.
***
İstedadla atılmış obrazlı böhtanı ədəbi janrlar sırasına daxil etmək olar.
***
O ölkədə ki, poeziya qıtlığı var, orada şair balalayır.
***
Sarkazm və ironiya dolu aforizmlər – böyük fikirlərin doğulmasının zəruri sancılarıdır.
***
Güclü səs və güclü ideya yalnız sərt maneələrə dəyib qayıda bildikdə əks-sədaya çevrilir.
***
“Yumor hissi” olur. Bəs satira hissi?! O hiss güldürəndə yox, titrədəndə üzə çıxır.
***
Tamamilə tükənmiş yazıçı: indi o, bir qaşıq məhəbbətini də arvadına obrazlı ifadə edə bilmir.
***
“Poetik humanizm”: yazıçı insanları həyatda yox, əsərlərində öldürür.
***
Yaradıcı insanın yazmadığı zaman – yazacağı zamanın postamentidir.
***
Ədəbiyyat hansı janrda doğulursa-doğulsun, damarlarında poeziyanın qanı axır.
***
Bütün Şərq ruhunu varlığına hopdurmuş İran çalğı alətlərində SƏS ideal məqamına çatır: o – hər tərəfindən görünüb-duyulan ilahi bir səda!
***
Müdriklik – dərk etdiklərin tərəfdən dərk etmədiklərin tərəfə aramsız aşıb-döndüyün zirvə.
***
Üçmərtəbəli əsərlərə daxil olan oxucuların çoxu onların elə birinci mərtəbəsində gəzişir.
***
Erkək tənqid mədəniyyətini zərif, xanım-xatın estetik ideallar yaradır.
***
Dahi abidəsinin postamenti – onun təqlidçiləridir.
***
Tənhalıq – yaradıcı insanın Vətəni.
***
Monoloqun gücü – daxili dialoqun gərginliyində və dərinliyindədir.
***
Formalizm qəlibə sığsa da, ölçü tanımır.
***
Üslub relyefi o zaman əmələ gəlir ki, biz yazarkən düşüncəmizin endogen proseslərində dərinlikləri üzə çıxarmağa, ekzogen proseslərində isə üzdəkiləri dərinə ötürməyə çalışırıq.
***
İncəsənət – həyatın zərif və həyalı bir çevrəsi olduğu üçün böyürdən oraya daha çox vulqarlar və sırtıqlar soxulmaq fürsətini qapır.
***
Çox zaman kitaba ön sözü korun əlinə əsa vermək üçün yazırlar.
***
Musiqini izah etmək istəyirsən, deməli, ətri təsvir etmək xəyalındasan.
***
Bəlağətdən qaç ki, gerçək pafosa çatasan.
***
Yazarlar var ki, evlənincəyədək şeir, evlənəndən sonra nəsr, boşandıqda dram yazır.
***
Fikir yoxsulluğu, sən nə qədər təfəkkürsüzü varlandırıbsan!
***
Ardıcılları yaradıcının əzaları olmaqdan irəli gedə bilmirlər.
***
Seçkin üslubları – dil mədəniyyətinin aristokratiyasını yaradır.
***
Mütəfəkkirin Taqor biçiminə Qərbdə, Nitsşe biçiminə isə Şərqdə rast gəlmək mümkün deyil.
***
Ustadın qələmi kərtənkələnin yapışqanlı dili tək hikmətli sözləri yaşıl çəyirtkələr içərisindən seçib də tutur.
***
Tənqid və ədəbiyyatşünaslıqda mif ədəbiyyatın özündəkindən az deyil.
***
Bəzən fikir cümlənin sonuna çatmamış... ölür.
***
Universitet-kitabların seçimi: oxu təcrübəsində qazanılan ən yüksək səviyyə.
***
Postmodernizm əsrin qırıntılarından epoxa düzəldə bildimi?!
***
Postmodern düşüncə daha “əsər” demir, “mətn” deyir: çünki stixiyası təlqin edir ki, o, yaradıcı təfəkkürün deyil, qurucu intellektin məhsulu ilə işləsin.
***
Pərdə qalxır: səhnədə heç kim yoxdur. – Bax, budur postmodernizm.
***
Özünü şumlamasan, yaradıcılıq torpağın bar verməyəcək.
***
Gərək söz qəlbə qaranquş yuvasına qonan kimi gəlsin...
***
Qəlbcə – Qələmcə lüğət.
***
Hər seçmə əsərlə janr bir o qədər də dərinləşir.
***
Alınma sözlər – legionerlər hər zaman və gözlənilmədən doğma dil ordusuna xəyanət edə bilər.
***
Rübai yazan şairin tabutunu roman yazan nasirlər qaldıra bilmir.
***
Dünyanın ən yüksək səviyyəli əsərlərini yaratmış insanlar dünyanın ən yüksək zövqünü almış insanlardır.
***
Təkcə “Kitabi Dədə Qorqud” və “Koroğlu” eposları göstərir ki, biz düşüncə və mənəviyyatca necə sağlam xalq olmuşuq.
***
Yaradıcı insan yaşa dolduqca, ömrün getdikcə tükənməsindən kədərlənmir: çünki Ölümə yox, Əbədiyyətə yaxınlaşır.
***
Dostoyevski səni vadar edir ki, hətta onunla çarpışa-çarpışa həqiqətə doğru gedəsən.
***
Taqor təbiət tək ürəyində danışır: onun səssizcə dedikləri daha patetikdir. Taqor Bayrondan daha romantik, Mayakovskidən daha inqilabidir.
***
Hər sətrində həyat çırpınan Nazim Hikmət poeziyası: titrədikcə, üşüdükcə qızınırsan.
***
Hər bir günün səhərindən axşamınacan mükəmməl və bənzərsiz tamlığı var: əsər də belə olmalıdır.
***
Köhnəliyi sonacan soyunub lüt qalan nihilist yenilik onu bir daha geyinməyə məcbur qalır, – fəqət bu dəfə daha cındır formasını.
***
Hər bir sözün içində onun potensial ironiyası var ki, hadisələrə münasibətdən asılı olaraq çalxanıb üzə çıxır.
***
Dünyada mənasızlıq artdıqca, insanlar daha çox danışırlar.
***
Aforizmin bir gözəlliyi də odur ki, burada zibilləməyə yer qalmır.
***
Yazıçı-bağbanın qələm-ağacının barı – meyvə-kitablar.
***
Yaradıcı insan – gözəlliyin əsgəri.
***
Axıb gedən zamandan Epoxa yaratmaq – bunu Dahi bacarır.
***
Saralan əlyazmalar var ki, bir kəlməsi də solmayıb.
***
Aforizmlər – bəşər yolunun sərt döngələrində semiotik nişanlar.
***
Qələm – sözün minarəsi.
