Ruhumuzun poeziyası - Tolqan Mamayev yazır
07 Sentyabr 2022 / 07:28
Toloqon Mameyev
Qırğızıstan Respublikasının Xalq şairi,
Baydılda Sarnoqoyev adına mükafatın laureatı,
Ümumdünya Əqli Mülkiyyət Təşkilatının
qızıl medal laureatı
“Axı Markabay dəyərli hesab etmədiyi şeirlərin tərcüməsini öz üzərinə götürməzdi” – deyə düşünərək kitabla maraqlandım. Tərcümə kifayət qədər geniş həcmdə olduğuna görə tələsmədən oxumağa başladım.
Amma əvvəlcə şairin şəxsiyyəti ilə tanış olmaq istədim. Öyrəndim ki, hərtərəfli istedada malik Azərbaycan şairəsi 1962-ci ildə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şərur rayonunda anadan olub. 1984-cü ildə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət İnstitutunu bitirib.
O, yaradıcılıq xidmətlərinə görə “Əməkdar jurnalist” fəxri adına layiq görülüb. Bundan başqa, o, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, fəlsəfə elmləri doktorudur.
Sona Vəliyevanın yaradıcılıq yolu ilə tanış olduqda onun artıq kifayət qədər tanınmış müasir şair olduğunu gördüm.
O, 2007-ci ildə ilk “Çəhrayı rəngli dünyam” adlı şeirlər kitabını, daha sonra isə bir çox şeir toplularını nəşr etdirmiş və beləliklə, öz oxucularını tapmışdır. Onun poeziyası oxucunu valeh edə bilib. Bundan başqa, S.Vəliyevanın şeirləri və elmi məqalələri bir çox dillərə tərcümə olunub.
Əlbəttə, şairin çoxşaxəli istedadı və zəhmətkeşliyi barədə xeyli danışmaq olar, amma mən bilavasitə şeirlərə keçmək istərdim. Sözsüz ki, Sona Vəliyevanın öz torpağını sevən vətənpərvər şəxs olması şeirlərinin hər misrasında hiss olunur.
Azərbaycan ərazisini zəbt edən erməni işğalçıları ilə olan problemlər şairi olduqca narahat edir. O, “Üstünə” adlı şeirində yazır:
Əldən yurdu gedən adam,
Səbr edib ölməyən adam.
Bu taleyə asi ollam,
Gedib Yaradan üstünə.
Şairin düşüncələrini əks etdirən bu cür vətənpərvər sətirlər ruha toxunur. Sevindirir ki, böyüməkdə olan nəsil üçün nümunə olan Vətənə, torpağa, sevgi Sona xanımın poeziyasında qırmızı xətlə keçir. Bu fikirlər həm də “Öncə can sağlığı” deyən şəxslərə” şeirində həyatı şənlik ovqatı ilə yaşayanlara müraciətdə nəzərə çatdırılır:
İçimiz boşaldı torpaqdan öncə,
Sonra can göründü Vətən yerinə.
“Öncə can sağlığı!” deyən kəslərin
Yurdu qurban getdi bədən yerinə.
Bu sətirlər qəlbə xəncər kimi sancılır. Necə deyərlər: kainatın hər hansı faciəsi şairin qəlbindən keçir, bu cür sətirləri ancaq vətənpərvər-şair, bir də Vətən uğrunda ölümə getməyə hazır olanlar, Vətən naminə həyatını əsirgəməyənlər yaza bilər. Məhz şairin fədakarlığı oxucunu cəlb edir, hissləri oyadır və dünyanın sonsuzluğunu yada salır. Demək istəyirsən ki: “Azərbaycan şairəsinə eşq olsun!”
Şeirləri oxuyarkən həm də “əgər hər bir Azərbaycan vətəndaşı bu xanım kimi vətənpərvər olsaydı, bəlkə də, torpağın bircə qarışı belə işğalçıların əlinə keçməzdi” deyə düşündüm...
Şair elə ilk sətrlərindən poetik vəcd halında qələmə aldığı hiss olunan “Çəkilin yolumdan mənim” şeirində yazır:
Xırda-yekə Ad adamlar,
Dost adamlar, yad adamlar.
Yeri-göyü yaradan var,
Danmayın, danmayın məni.
Şair Sona sevgi lirikasına müraciət edir. İstər sevgiliyə, istərsə də sadəcə bəşəriyyətə sevgi olsun – hisslərini elə bir od-alovla qələmə alır ki, oxucu onun sevgi odunda alovlandığını düşünür. Öz növbəsində oxucular da Sona xanımın şeirlərinə aşiq olaraq, öz sevgilərini yada salırlar. O, sadə bir oğlanın qonşu qıza sevgisi haqqında da xüsusi poetik virtuozluqla bəhs edir. “Heç demə, sevgini bu cür sadə yolla da tərənnüm etmək olarmış”, – “Qonşuda qız sevən oğlan” şeirini oxuyan oxucu ifadə tərzinin axıcılığına təəccüblənir:
...Çiçəyə, yarpağa yazıb sevgini,
Küləklə, yağışla, günəşlə yolla.
Nə demək olar... Nə qədər ki, sevən qəlblər qovuşmayıb, bir-birindən ötrü darıxmağa davam edəcəklər.
Bəzən şair gündəlik qayğılarla məşğul olduqda həqiqi poeziyadan uzaqlaşa bilər. Yaradıcılığın möcüzəsi də məhz ondadır: əgər sən diqqətini yayındırıb, poeziyaya xəyanət etsən, poeziya səndən qisas ala bilər. Buna görə də Sona Vəliyeva şeirlərin qarşısında “diz çökərək onlardan üzr istəyir”.
Bir kişinin sayğısına,
Bir cüt balamın qayğısına,
evimin, gün-güzəranımın
ayağına yazdım səni,
yazmadığım şeir,
bağışla məni.
Bütün şairlər bu cür etiraf edə bilərmi? Bu, böyük problemdir, çətin sualdır! Hər bir şair “mən özümüzə hesabat verə bilərəmmi?” sualıyla üz-üzədir. Ancaq həqiqi şair açıq-aşkar surətdə buna qadirdir. Mən isə inanıram ki, Sona Vəliyeva həqiqi, özü də nəhəng potensialı olan şairdir. Sənə uğurlar arzu edirəm, qardaş Azərbaycan xalqının qızı!
Tərcümə edən:
Xatirə Nurgül